Działania lotnictwa w walkach na Zatoką Świń w kwietniu 1961

Działania lotnictwa w walkach na Zatoką Świń w kwietniu 1961

#1
Kilka lat temu , w oparciu o posiadane źródła napisałem niniejsze opracowanie. Zachęcam do przeczytania i podzielenia się najbardziej nawet krytycznymi uwagami. Nie wiem czy ktoś "ruszał " już to zagadnienie. Ja zaryzykowałem . Co z tego wyszło proszę ocenić.

DZIAŁANIA LOTNICTWA W WALKACH W ZATOCE ŚWIŃ W KWIETNIU 1961 ROKU

Niniejsze opracowanie stanowi próbę spojrzenia na sprawę użycia lotnictwa w walkach jakie rozegrały się na Kubie, między siłami rebelianckimi a armią rządową w kwietniu 1961 r.
Kubańskie lotnictwo wojskowe powołano nominalnie w 1915 r. Od roku 1917 zaczęto rekrutację kandydatów na pilotów i mechaników. Wtedy też w USA zakupiono pierwsze samoloty. Personel latający i techniczny szkolono początkowo w San Diego (USA) a od 1941 r. w kraju - w Narodowej Akademii Lotnictwa. W czasie II wojny światowej Kuba udostępniała swoje bazy Amerykanom i Brytyjczykom, dzięki czemu objęto ją dostawami Lend Lease. Również po zakończeniu wojny park sprzętowy lotnictwa kubańskiego powiększył się o samoloty z amerykańskiego demobilu. Pod koniec 1947 r. Kuba dysponowała 1 dywizjonem myśliwskim i 1 bombowym. W 1955 r. przeprowadzono reorganizację tego rodzaju sił zbrojnych- przybrało ono nazwę Kubańskie Wojskowe Siły Powietrzne (Fuerza Aerea Ejercito de Cuba FAEC). W latach 1955-58 dokonano ostatnich (przed rewolucją ) lecz ilościowo niewielkich zakupów sprzętu. W Wielkiej Brytanii zakupiono 17 samolotów myśliwskich Hawker Sea Fury (15 w wersji jednomiejscowej FB.Mk 11 i 2 w wersji szkolno-treningowej T. Mk 20) i śmigłowce Westland Whirlind, w USA zakupiono myśliwce N.A. F-51 Mustang ,średnie bombowce Douglas B-26 Invader, samoloty szkolne oraz pierwsze odrzutowce - Lockheed T-33 A Shooting Star. Zakupy te nie mogły jednak poprawić tragicznej sytuacji reżimu Fulgencjo Batisty (rządzącego Kubą od 1933 roku). Komunistyczna partyzantka Fidela Castro stopniowo opanowywała poszczególne regiony kraju z istniejącymi tam bazami wojskowymi. 1 stycznia 1959 r. Batista opuścił Kubę a kilka dni później castrowski ,,Ruch 26 Lipca” objął władzę w kraju. Kuba stała się państwem „demokracji ludowej”.FAEC zostały przekształcone w FAR (Fuerza Aerea Revolucionaria) Od samego początku Castro nie ufał oficerom sił powietrznych i szukał okazji sparaliżowania niepokornego rodzaju sił zbrojnych. Po ucieczce do USA dowódcy lotnictwa gen. Diaza Lanza, przed sądem stanęło 42 pilotów. Postawiono im zarzut iż są winni zbrodniom wojennym popełnionym w okresie wojny domowej , kiedy to walczyli po stronie Batisty. .Zarzut ten spreparowano w sposób bardzo nieudolny. Sąd pierwszej instancji nie dopatrzył się winny i uniewinnił oskarżonych. Wyrok ten rozwścieczył Castro. Kilka dni później przewodniczący trybunału został zastrzelony przez „nieznanych sprawców”. Wkrótce powołano nowy skład sędziowski ,który po powtórnym rozpatrzeniu sprawy uznał lotników winnymi i skazał ich na kary od 20 do 30 lat więzienia.
USA zaniepokojone sytuacją na Kubie, przystąpiły do zdecydowanych działań mających na celu obalenie Castro. Specjaliści z CIA do końca stycznia 1960 r. opracowali plan inwazji na wyspę. Zainicjowano na szeroką skalę działalność sabotażowo-dywersyjną. Prowadzili ją agenci działający na wyspie, jak i przerzucani z USA. Niszczono cukrownie, elementy trakcji elektrycznej, linie kolejowe .Kilkakrotnie też samoloty pozbawione znaków rozpoznawczych, bombardowały obiekty położone w głębi kraju. W obozach Finca Helvetia i Quatzaltenango CIA szkoliła kubańskich emigrantów, którzy mięli wziąć udział w inwazji. Przewidziano w niej także użycie lotnictwa. W związku z tym w bazie Opa Loca w pobliżu Miami na Florydzie, a następnie w Retalhuell w Gwatemali, przeszkolono grupę lotników, którzy mięli wspierać działania sił inwazyjnych z powietrza. Lotnicy rekrutowali się głównie z dezerterów z FAR. Siły inwazyjne utworzyły Brygadę 2506 w sile 1450 ludzi. Jednostka składała się z: oddziałów lądowych, morskiej grupy taktycznej i lotnictwa. Lotnictwo dysponowało:
• 26 średnimi bombowcami Douglas B-26 B Invader
• 8 transportowcami Curtiss C-46 F Commando
• 6 transportowcami Douglas C-54 Skymaster
• 1 łodzią latającą Consolidated PBY- 5A Catalina
przewidywano także wsparcie ze strony lotnictwa amerykańskiej marynarki wojennej.
Lotnictwo Kuby było zdezorganizowane przez polityczne czystki i dezercje. Nie istniała dawna organizacja eskadr, nie prowadzono wcale szkolenia w lotach grupowych a pojedyncze loty organizował bezpośrednio Sztab Generalny. W 1959 r. FAR miało 4 eskadry (myśliwską, bombową, rozpoznania morskiego i transportową). W służbie znajdowały się 44 samoloty. W kwietniu 1961 r. lotnictwo kubańskie przedstawiało widok dość żałosny i obejmowało ono:
• 4 B-26 Invader B i C (wg Otokara Saffeka w „Letectvi + Kosmonautika” były to tylko 2 samoloty
• 4 Sea Fury
• 2 T-33 (wg Saffeka były to 4 maszyny)
oraz kilka F-51 Mustang (3 ?), C-46, C-47, 1 Vougt OS 2 U Kingfisher,N.A. AT-6 Texan
Szczegółowy plan desantu oznaczonego kryptonimem „Pluto”, został opracowany przez grupę funkcjonariuszy CIA, kierowaną przez Richarda Bissela .Plan przewidywał lądowanie Brygady 2506 w trzech punktach. Punkt „red” znajdował się w głębi Zatoki Świń w pobliżu Playa Larga , punkt „green” na wschodnim brzegu zatoki w 1/3 jej głębokości, zaś punkt „blue” w pobliżu Playa Giron. Desant z morza miał rozpocząć się przed świtem a o wschodzie słońca planowano zrzucić desant spadochroniarzy.
Władze komunistycznej Kuby liczyły się z możliwością desantu sił rebelianckich, ale nie udało się im poznać dokładnych zamiarów przeciwnika, mimo działającej wśród emigrantów siatki wywiadowczej. Część sił lądowych rozlokowano w rejonach w rejonach nadmorskich tam, gdzie lądujące z morza oddziały mogłyby najłatwiej przedostać się w góry. Część sił rozmieszczono w miejscach, z których mogły wykonać szybkie marsze ku dowolnym odcinkom wybrzeża. Samoloty sprawne technicznie zostały starannie zamaskowane ,zaś na pasy i drogi startowe wytoczono z hangarów uszkodzone, i zdezelowane maszyny.
Gdy zapadła decyzja o inwazji na Kubę Brygadę 2506 zgrupowano w pobliżu nikaraguańskiego portu Puerto Cabesas. Na pobliskie lotnisko przerzucono 24 B-26 i transportowce: 8 C-46 i C-54. Dnia 11 marca lotnicze siły rebeliantów poniosły pierwsze straty-podczas lotu propagandowego rządowy T-33 (nr 709) zestrzelił Beechcrafta AT-11.14 kwietnia Brygada 2506 załadowano na statki, które wieczorem wypłynęły w morze. Tego samego dnia amerykański Lockheed u-2 sfotografował kubańskie bazy lotnicze. 15 kwietnia z bazy w Puerto Cabesas wystartowało 6 rebelianckich Invaderów .Dwa z nich (kod wywoławczy „Gorilla”) zaatakowały lotnisko w Santiago de Cuba. Zniszczono DC-3 (CU-T127) należący do linii Cubana i wojskowy C-47.Druga para („Puma”) zaatakowała Camp Libertad Artyleria przeciwlotnicza zestrzeliła jednego z napastników. Celem trzeciej pary („Linda”) było lotnisko w San Antonio de los Baños. Zniszczono jeden samolot bojowy (B-26 ??), dwa samoloty transportowe (C-46,C-47 ???) i jeden szkolny (N.A. AT-6 Texan) Dwie uszkodzone maszyny rebelianckie lądowały w amerykańskiej bazie Boca Chica na Key West i na Wielkim Kajmanie. Pozostałe maszyny doleciały do Puerto Cabesas. Podczas lądowania jedna z maszyn „Gorilla one” rozbiła się. Prawdopodobnie podczas pościgu za przeciwnikiem ,do morza runął rządowy T-33.Tego samego dnia o godz. 04:00 Puerto Cabesas wystartował B-26 B oznaczony znakami FAR i numerem 933 (prawdziwy ,rządowy Invader oznaczony numerem 933 był samolotem wersji C, z oszklonym przodem kadłuba). Około godz. 08:00 maszyna wylądowała na międzynarodowym lotnisku w Miami. Zgromadzonym licznie dziennikarzom pilot Mario Zuniga oświadczył, że jest kubańskim zbiegiem i planował ucieczkę od dawna, oraz że przed przylotem na Florydę zbombardował macierzyste bazy. Po atakach przeprowadzonych 15 kwietnia, dowódcy sił rebelianckich i koordynatorzy z CIA wyciągnęli fałszywy wniosek o całkowitym zniszczeniu lotnictwa rządowego. Ocenę tę przyjęto, chociaż początkowo zaplanowano wykonanie nalotów na dwie doby i na dobę przed desantem, każdy siłami 16 samolotów. Działanie lotnictwa ograniczyła decyzja prezydenta Kennedyego, który nie chciał by opinia światowa dowiedziała się o roli USA w działaniach przeciw Kubie.
O godz.03:00 17 kwietnia 1961 r. rozpoczął się desant z morza. Półtorej w czterech punktach zrzucono spadochroniarzy. Od samego początku siły rebelianckie trafiły na opór wojsk rządowych. Około godz. 05:30 nad terenem działań pojawiły się samoloty FAR, które wystartowały z bazy San Antonio de los Baños .Sea Fury (nr 541) kpt. Enrique Carrera- Rolasa (Rojasa ??) ostrzelał 127 mm niekierowanymi pociskami rakietowymi transportowy statek „Houston” .Uszkodzony dwoma rakietami (które uderzyły w rufową część kadłuba)statek osiadł na mieliźnie . Następnie kpt. Rolas ostrzelał z broni pokładowej plażę, gdzie lądowali żołnierze Brygady 2506. Zaatakowany niespodziewanie przez rebelianckiego Invadera, na ciężko postrzelanej maszynie zdołał dolecieć do macierzystej bazy. Prawdopodobnie również w tym samym czasie rządowy B-26 i Sea Fury zaatakowały grupę samolotów transportowych przewożących spadochroniarzy lub zaopatrzenie, zestrzeliwując jednego C-46 Commando .W artykule zamieszczonym w „Nowej Technice Wojskowej”, podano informację, że pilotowany przez por.Carlosa Ullolę Sea Fury zderzył się z C-46 i runął do morza razem z pilotem. ”Houston” i plaże stały się także obiektem ataku Sea Fury por.Gustavo Bourzaca i B-26 (,który mógł użyć tylko broni strzeleckiej, ponieważ zablokowały się pokrywy drzwi bombowych) Na płonącym statku znajdował się batalion piechoty. Większość żołnierzy zdążyła się ewakuować wpław, ale oddział utracił zdolność bojową. Por. Burzac stoczył walkę z dwoma rebelianckimi B-26 ,ale starcie pozostało nie rozstrzygnięte. Atak lotnictwa rządowego był niemiłą niespodzianką dla żołnierzy Brygady 2506 jak i funkcjonariuszy CIA. Byli oni przekonani że ono już nie istnieje. Zaskoczone były także załogi jednostek desantowych, które otwierały ogień do samolotów FAR zbyt późno. Następny atak nastąpił o 06:00. Manewrujący w Zatoce Świń mały okręt desantowy został ostrzelany z km-ów przez pojedynczego B-26. Okręt przewoził beczki z paliwem, które zaczęły eksplodować. Jednostka stanęła w płomieniach, które błyskawicznie rozszerzyły się na stojące u jej burt dwa kutry desantowe. Pół godziny później zespół desantowy został ponownie zaatakowany, tym razem przez samotnego Sea Fury. Chociaż ogień zaporowy okrętowej artylerii przeciwlotniczej był bardzo gęsty, kubański pilot odpalił salwę 127 mm rakiet, umieszczając ją w burcie transportowca „Rio Escandido”. Ciężko uszkodzony statek wiozący samochody ciężarowe i radiostacje , osadzono na mieliźnie. W drodze do bazy, ten sam samolot przechwycił i zestrzelił rebelianckiego Invadera. O godz. 08:30 nad kotwicowiskiem pojawił się pierwszy rządowy odrzutowiec T-33 Stało się to dzięki temu, że do bazy dotarł jego pilot. Od stycznia 1961 r. pilot ten uczestniczył w działaniach pacyfikacyjnych przeciwko siłom antycastrowskim w prowincji Eskambray. Samolot ostrzelał statki niekierowanymi pociskami rakietowymi. Jedna z jednostek została trafiona w śródokręcie. Wracając do bazy Shooting Star strącił rebelianckiego B-26. Kolejny atak FAR na jednostki desantowe nastąpił o godz. 11:00. Wykonały go 3 samoloty: Sea Fury, B-26 i T-33. Transportowce obawiając się dalszych strat, podniosły kotwice i starały się wypłynąć na otwarte morze .Okrętowa artyleria przeciwlotnicza zestrzeliła rządowego Invadera, zaś Sea Fury padł ofiarą rebelianckiego B-26, który pospieszył na pomoc atakowanym transportowcom. Atak maszyn FAR spowodował odejście z rejonu lądowania zespołu desantowego. Walczące na przyczółku oddziały Brygady 2506 straciły możliwość uzupełnienia zapasów potrzebnych do prowadzenia walki. Około południa szkolny batalion Milicji Ludowej wyparł rebeliantów z Soppilar. Dalszy atak ich powstrzymało 8 B-26 , które swoim ogniem przydusiły ich do ziemi. Wtedy to samoloty rządowe, które nie musiały już zwalczać celów morskich, zaatakowały maszyny rebeliantów ,które powstrzymywały natarcie milicjantów. T-33 i Sea Fury posłały w płomieniach w dół dwa Invadery Brygady 2506. W pościgu za uciekającymi przeciwnikami, maszyny rządowe nawiązały kontakt wzrokowy z patrolującymi samolotami amerykańskimi.
W drugim dniu walk tj. 18 kwietnia samoloty FAR zapewniały wsparcie oddziałom lądowym. Uzbrojone w 127 mm niekierowane pociski rakietowe Sea Fury i T-33 niszczyły wykryte gniazda oporu i pojazdy opancerzone rebeliantów.
Dzień 19 kwietnia był ostatnim dniem walk. O godz. 03:30 z bazy w Puerto Cabesas wystartowało 5 B-26 Nad Kubą miały spotkać się z amerykańskimi A-4D-2 Skyhawk z lotniskowca USS „Essex”. Błąd w synchronizacji sprawił, że samoloty z lotniskowca spóźniły się o pół godziny i Invadery musiały atakować cele na wyspie bez osłony. Skutki były tragiczne-rządowe samoloty i artyleria przeciwlotnicza zestrzeliły dwa samoloty. Jednostki armii rządowej wsparte silną artylerią i jednostkami pancernymi ruszyły do decydującego natarcia. Około godz. 15:00 amerykański samolot ostrzelał jedną z kolumn wojsk Castry. Był to jedyny przykład bezpośredniego zaangażowania się amerykańskich sił zbrojnych w walki.(S. Fleischer podaje jeszcze jeden-podczas ataku Sea Fury por.Douglasa Rudda Mole na rebelianckiego Invadera został ostrzelany przez A-4 pilotowanego przez Cdr.Jimmiego Forgy .Por.Mole przerwał atak i odleciał). Dwie i pół godziny później tj. o 17:30 zorganizowany opór oddziałów rebelianckich ustał. Próba obalenia Fidela Castro zakończyła się klęską i kompromitacją dla CIA. Zwycięskie od-parcie desantu w Zatoce Świń umocniło pozycję Castro. Związek Radziecki pozyskał sojusznika w rejonie Karaibów (jakże blisko wybrzeży USA). Rosjanie jeszcze chętniej odkręcili kurek z pomocą gospodarczą i wojskową dla Kuby. Kubańskie lotnictwo otrzymało radzieckie samoloty ,które zastąpiły przestarzały sprzęt użyty w walkach w kwietniu 1961 r. Były to MIG-i 15(w tym 12 zakupionych w Polsce. Pierwsza maszyna tego typu dotarła na wyspę 2 kwietnia 1961, jak podaje K. Kubiak) MIG-i 17 a potem także MIG-i 19 i 21. Ta wzajemna adoracja zaowocowała tym, że rok później na Kubie znalazły się radzieckie rakiety wycelowane w Stany Zjednoczone. Następstwem tego był kryzys, który o mało co nie doprowadził do wybuchu trzeciej wojny światowej.
W walkach w Zatoce Świń obie walczące strony dysponowały przestarzałym sprzętem. Lotnictwo rządowe nie poniosło poważniejszych strat w wyniku nalotów w dniu 14 kwietnia. Od samego początku przystąpiło ono do zdecydowanych działań, z determinacją atakując zespół inwazyjny. FAR zapewniło dość skuteczny parasol ochronny własnym oddziałom lądowym. Ze sporym powodzeniem wspierało żołnierzy niszcząc wykryte cele. Lotnictwo rebelianckie działało bardzo anemicznie, nie zapewniając lądującym oddziałom należytego wsparcia. Poniosło ono dotkliwe straty nie odnosząc większych sukcesów. Tragicznie wypadło też współdziałanie z lotnictwem amerykańskiej marynarki wojennej. Samoloty z lotniskowca USS „Essex” nie zaangażowały się bezpośrednio w walkę (nie licząc przykładów podanych wyżej). Ich działania sparaliżowała decyzja prezydenta.
W świetle źródeł na podstawie, których powstało niniejsze opracowanie różna jest liczba samolotów użytych w walkach w Zatoce Świń, oraz strat jakie poniosły obie strony. Biorąc pod uwagę posiadane publikacje straty obu stron wyglądały następująco:

Brygada 2506

Data Typ samolotu Okoliczności zestrzelenia
11.03.61
Beechcraft AT-11 Zestrzelony przez T-33 („709”) w czasie lotu propagandowego
15.04.61 Douglas B-26 B Zestrzelony przez artylerię przeciwlotniczą w czasie ataku na bazę Camp Libertad
15.04.61 Douglas B-26 B Rozbity przy lądowaniu w Puero Cabesas
17.04.61 Curtiss C-46 F Commando Zestrzelony przez Sea Fury i B-26 nad Playa Larga (lub stracony wskutek zderzenia z Sea Fury ? lub może był to drugi samolot)
17.04.61 Douglas B-26 B Prawdopodobnie zestrzelony przez Sea Fury
17.04.61 Douglas B-26 B Zestrzelony przez T-33 („711”)
17.04.61 Douglas B-26 B Zestrzelony przez Sea Fury
17.04.61 Douglas B-26 B Zestrzelony przez T-33 („709”)
17.04.61 Douglas B-26 B Uszkodzony przez Sea Fury wpadł do morza w drodze do bazy
19.04.61 Douglas B-26 B Zestrzelony przez artylerię przeciwlotniczą (T-33 „711” ??)
19.04.61 Douglas B-26 B Zestrzelony przez T-33 („709”)
B.Wołoszański podaje liczbę 12 samolotów zniszczonych przez siły rządowe. „Skrzydlata Polska z kwietnia 1986 r. podaje także liczbę 12 maszyn (9 B-26 zestrzelonych przez lotnictwo i 3 przez artylerię przeciwlotniczą.)

Lotnictwo rządowe
Data Typ samolotu Okoliczności utracenia maszyny
15.04.61 Lockheed T-33 Spadł do morza (awaria ?, błąd pilota??)
15.04.61 Douglas C-47 Dakota Zniszczony na lotnisku Santiago de Cuba
15.04.61 Douglas B-26 C (Lock-heed T-33 ? ) Zniszczony na lotnisku San Antonio de los Baños
15.04.61 Curtiss C-46 Commando (Douglas C-47 Dakota ?) Zniszczony na lotnisku San Antonio de los Baños

15.04.61 Curtiss C-46 Commando (Douglas C-47 Dakota ?) Zniszczony na lotnisku San Antonio de los Baños
15.04.61 N.A. AT-6 Texan Zniszczony na lotnisku San Antonio de los Baños
17.04.61 Hawker Sea Fury Zderzył się z rebelianckim C-46 Commando i spadł do morza (??)
17.04.61 Douglas B-26 C Zestrzelony przez obronę przeciwlotniczą okrętów desantowych
17.04.61 Hawker Sea Fury Zestrzelony przez rebelianckiego B-26
17.04.61 Douglas B-26 C Zestrzelony przez obronę przeciwlotniczą Brygady 2506

Otokar Saffek w „Letectvi + Kosmonautika” podaje typy maszyn używanych przez FAR w walkach w Zatoce Świń, nazwiska pilotów (różniące się nieraz od podanych wyżej) oraz ich sukcesy:
Typ samolotu Nazwisko i stopień pilota Ilość lotów bojowych i zwycięstwa
Hawker Sea Fury Por. Douglas Rudd Mole (syn angielskich rodziców) 7 lotów bojowych, 1 zwycięstwo
Hawker Sea Fury Kpt. Enrique Carreas Rojas Pilot samolotu „541”, 7 lotów bojo-wych 2 zestrzelenia (2 B-26) 2 udane uderzenia na jednostki grupy inwazyjnej
Hawker Sea Fury Por. Gustavo Bourzac 8 lotów bojowych
Hawker Sea Fury Por. Carlos Ulla W pierwszym locie bojowym zestrzelony przez rebelianckiego B-26
Lockheed T-33 A Shooting Star Por. Alberto Prendes Quinta-na Pilot samolotu „711”, 11 lotów bojo-wych, 2 zestrzelenia B-26(17 i 19 kwietnia)
Lockheed T-33 A Shooting Star Por. Alberto Fernandes 9 lotów bojowych, 1 zestrzelenie
Lockheed T-33 A Shooting Star Por. Ernesto Guerrero 4 loty bojowe
Lockheed T-33 A Shooting Star Por. Ernesto del Pino- Dias 10 lotów bojowych, 2 zwycięstwa
Douglas B-26 Inva-der Luis Alfonso Silvo Tablado Zestrzelony w drugim locie bojowym
Douglas B-26 Invader Jaquet Lagas Pilot samolotu „933”,8 lotów bojo-wych

Do przygotowania niniejszego opracowania wykorzystano następujące publikacje:
Krzysztof Kubiak, Kuba od rewolucji do kryzysu rakietowego, Warszawa 1996
Bogusław Wołoszański, Sensacje XX wieku po II wojnie światowej, Warszawa 1995
Czasopisma:
„Letectvi + Kosmonautika” 24/1989 (Otokar Saffek ,Letecka muzea na Kube, s.22-23)
„Lotnictwo Aviation International” 6/1991 (Siły powietrzne świata s.44)
„Nowa Technika Wojskowa” 6/1997 (Seweryn Fleischer ,Hawker Sea Fury- zastosowanie bojowe s. 45-47)
„Skrzydlata Polska” ?/1986 (luźny wycinek z ostatniej strony czasopisma w posiadaniu autora)