Oddział Żandarmerii Wojskowej w Żaganiu został zorganizowany w terminie do 31 grudnia 2001 r.
w wyniku przeformowania Wydziału Żandarmerii Wojskowej w Żaganiu i w oparciu o etat wojenno - pokojowy Nr 62/165/0.

Wydział Żandarmerii Wojskowej w Żaganiu został sformowany na podstawie rozkazu organizacyjnego nr 01 komendanta Żandarmerii Wojskowej Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu, płk. mgr. Tadeusza Niekrasza z dnia 1 września 1990 r. o sformowaniu z dniem 1 września 1990 r. jednostek Żandarmerii Śląskiego Okręgu Wojskowej.

Rozkaz organizacyjny nr 01 został wydany w wykonaniu rozkazu nr pf 42/org. ministra obrony narodowej z dnia 18 kwietnia 1990 r. i zarządzenia nr 062 szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego z dnia 15 czerwca 1990 r.

Zgodnie z wspomnianym rozkazem, komendantowi Wydziału Żandarmerii Wojskowej w Żaganiu podporządkowano trzy placówki Żandarmerii Wojskowej:

• Placówka Żandarmerii Wojskowej w Bolesławcu,
• Placówka Żandarmerii Wojskowej w Głogowie,
• Placówka Żandarmerii Wojskowej w Zgorzelcu.

Wydział Żandarmerii Wojskowej w Żaganiu sformowano w oparciu o etat wojenno - pokojowy
Nr 62/153, natomiast podległe placówki Żandarmerii Wojskowej w oparciu o etaty wojenno - pokojowe Nr 62/154 (Placówka ŻW w Głogowie) i Nr 62/155 (Placówki Żandarmerii Wojskowej w Boleslawcu i Zgorzelcu).

Wymienione jednostki organizacyjne Żandarmerii Wojskowej utworzono na bazie rozformowanych terenowych organów Wojskowej Służby Wewnętrznej oraz w miejscu ich dotychczasowej dyslokacji. Bazą formowania Wydziału Żandarmerii Wojskowej w Żaganiu była Delegatura WSW w Żaganiu, podległa szefowi Oddziału WSW w Krośnie Odrzańskim. Placówki Żandarmerii Wojskowej formowały się na bazie terenowych organów podporządkowanych szefowi Oddziału WSW we Wrocławiu:
• Delegatura WSW w Bolesławcu,
• Delegatura WSW w Głogowie,
• Delegatura WSW w Zgorzelcu.

Sklad personalny Wydziału Żandarmerii Wojskowej w Żaganiu uzupełniła kadra zawodowa pełniąca do września 1990 r. służbę w innych terenowych organach WSW:
• Oddział WSW w Krośnie Odrzańskim,
• Wydział WSW 11 Drezdeńskiej Dywizji Pancernej w Żaganiu,
• Wydział WSW 5 Saskiej Dywizji Pancernej w Gubinie,
• Wydział WSW 4 Pomorskiej Dywizji Zmechanizowanej w Krośnie Odrzańskim.

Komendę Wydziału Żandarmerii Wojskowej w Żaganiu rozlokowano na II piętrze i poddaszu wydzielonej części budynku przy ulicy Traugutta 2a natomiast żołnierzy plutonu ŻW zakwaterowano w budynku przy ulicy Traugutta 1 z „oficjalnym” wejściem prowadzącym z terenu kompleksu koszarowego „Żagań – Miasto” przy ulicy Dworcowej 4 i „nieoficjalnym” prowadzącym przez pomieszczenia Hotelu Garnizonowego.
Na parterze wydzielonej części budynku przy ulicy Traugutta 2a mieściła się drukarnia Dowództwa 11 DPanc. Pierwsze piętro zajmował Wydział Kontrwywiadu 11 DPanc. Pozostałe części budynku zajmowało i zajmuje do chwili obecnej Dowództwo i Sztab 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii Pancernej im. Króla Jana III Sobieskiego oraz Specjalistyczna Przychodnia Lekarska 60 Batalionu Medycznego zwana potocznie „Polikliniką”.
Na parterze budynku przy ulicy Traugutta 1 mieściło się Kasyno Wojskowe Nr 449. W kompleksie koszarowym przy ulicy Dworcowej 4 stacjonował między innymi 11 Batalion Zaopatrzenia będący Oddziałem Gospodarczym dla Wydziału Żandarmerii Wojskowej w Żaganiu.
Lokalizacja jednostki w centrum miasta, w pobliżu Dworca PKP i PKS oraz sąsiedztwie najważniejszych instytucji wojskowych nie rekompensowała problemów wynikających z rozmieszczenia jej w dwóch budynkach oraz zbyt małej powierzchni użytkowej i złego stanu technicznego budynku przy ulicy Traugutta 2a. Zajmowane pomieszczenia zapewniały właściwe warunki służby żołnierzom Delegatury WSW natomiast ich ilość okazała się niewystarczająca dla potrzeb nowej jednostki Żandarmerii Wojskowej. Warunki lokalowe jednostki uległy poprawie dopiero po przeniesieniu jej do kompleksu koszarowego „Żagań – Las” przy ulicy Szosa Żarska” (obecnie koszary im. gen. broni Zygmunta Sadowskiego).

Właściwość terytorialną dla jednostek organizacyjnych Żandarmerii Wojskowej określił w dniu 17 sierpnia 1990 r. szef Głównego Zarządu Szkolenia Bojowego WP. Zgodnie z wydanym przez niego zarządzeniem Wydział Żandarmerii Wojskowej w Żaganiu wraz z podległymi placówkami Żandarmerii Wojskowej objął swą właściwością 53 miasta i gminy położone na terenie trzech województw: jeleniogórskiego, legnickiego i zielonogórskiego.

Kierownicze stanowiska powierzono następującym oficerom i chorążym:
• komendant Wydziału Żandarmerii Wojskowej w Żaganiu - mjr Wiesław Raszewski, dotychczasowy zastępca szefa Wydziału II Oddziału WSW w Krośnie Odrzańskim,
• zastępca komendanta Wydziału Żandarmerii Wojskowej w Żaganiu - mjr Janusz Hinc, pełniący dotychczas obowiązki zastępcy szefa Wydziału WSW 5 DPanc. w Gubinie,
• komendant Placówki Żandarmerii Wojskowej w Głogowie - mjr Stanisław Mrożek, dotychczasowy szef Delegatury WSW w Głogowie,
• zastępca komendanta Placówki Żandarmerii Wojskowej w Głogowie - kpt. Ireneusz Kosno, dotychczasowy oficer Oddziału WSW we Wrocławiu w 5 Brygadzie Artylerii Armat w Głogowie,
• komendant Placówki Żandarmerii Wojskowej w Bolesławcu - st. chor. szt. Eugeniusz Kamiński, dotychczasowy szef Delegatury WSW w Bolesławcu,
• komendant Placówki Żandarmerii Wojskowej w Zgorzelcu - st. chor. szt. Jan Szwindowski, dotychczasowy szef Delegatury WSW w Zgorzelcu,

Etat Nr 62/153/0 Wydział Żandarmerii Wojskowej
Komenda Wydziału Żandarmerii Wojskowej
komendant (mjr)
zastępca komendanta (kpt.)
4 oficerów dochodzeniowych (kpt.)
2 oficerów porządkowych (kpt.)
2 chorążych dochodzeniowych
5 chorążych porządkowych
inspektor WKRD (Wojskowa Kontrola Ruchu Drogowego)
technik kryminalistyki
kierownik kancelarii
podoficer zawodowy
starszy referent (prac. wojska)
referent (prac. wojsk.)
Pluton Żandarmerii Wojskowej
dowódca plutonu (chor.)
pomocnik dowódcy plutonu (podofic.. zaw.)
1 drużyna
dowódca drużyny
10 strzelców
4 kierowców
2 drużyna
dowódca drużyny
11 strzelców
3 kierowców

Razem: 51 żołnierzy (8 oficerów, 11 chorążych, 2 podoficerów zawodowych, 30 żołnierzy zasadniczej służby wojskowej) i 2 pracowników wojska.
Samochody: 2 osobowe, 1 ciężarowo – szosowy, 2 osobowo – terenowe i 3 interwencyjne.

Etat Nr 62/154/0 Placówka Żandarmerii Wojskowej
komendant (kpt.)
zastępca komendanta (chor.)
4 chorążych porządkowo - dochodzeniowych
inspektor WKRD (Wojskowa Kontrola Ruchu Drogowego)
technik kryminalistyki
podoficer zawodowy
maszynistka (prac. wojsk.)
Drużyna Żandarmerii Wojskowej
dowódca drużyny (podofic. sł. zasad.)
dowódca patrolu (podofic. sł. zasad.)
11 strzelców
2 kierowców

Razem: 24 żołnierzy (oficer, 7 chorążych, podoficer zawodowy, 2 podoficerów służby zasadniczej, 13 żołnierzy zasadniczej służby wojskowej) i pracownik wojska.
Samochody: 1 osobowy, 1 osobowo – terenowy, 1 interwencyjny.

Etat Nr 62/155/0 Placówka Żandarmerii Wojskowej
komendant (chor.)
4 chorążych porządkowo - dochodzeniowych
podoficer zawodowy
maszynistka (prac. wojsk.)
Drużyna Żandarmerii Wojskowej
dowódca drużyny (podofic. sł. zasad.)
dowódca patrolu (podofic. sł. zasad.)
9 strzelców
2 kierowców

Razem: 19 żołnierzy (5 chorążych, podoficer zawodowy, 2 podoficerów służby zasadniczej, 11 żołnierzy zasadniczej służby wojskowej) i pracownik wojska.
Samochody: 1 osobowo – terenowy, 1 interwencyjny.

Park samochodowy jednostki z perspektywy 16 lat przypomina skansen, a jednak. Nic nie zrekompensuje doznań, jakie dostarczała jazda samochodem marki UAZ 469 z prędkością powyżej 60 km/h. Pozostałe pojazdy rodzimych marek, to Star 29, Fiat 125 i Nysa.

Dla chorążych i podoficerów zawodowych oraz żołnierzy zasadniczej służby wojskowej, pełniących służbę w terenowych organach Wojskowej Służby Wewnętrznej, utworzenie Żandarmerii Wojskowej wiązało się z wykonywaniem tych samych, co poprzednio obowiązków służbowych, przy wykorzystaniu tych samych instrukcji, tego samego sprzętu i w tych samych pomieszczeniach. W korespondencji radiowej i telegraficznej w dalszym ciągu posługiwali się tymi samymi kryptonimami. W innej sytuacji znaleźli się oficerowie kontrwywiadu WSW. Część z nich zdecydowała się pełnić służbę na stanowiskach etatowych przewidzianych dla chorążych. W dniu 1 stycznia 1991 r. byli oficerowie kontrwywiadu WSW stanowili 38 % kadry zawodowej Wydziału Żandarmerii Wojskowej w Żaganiu.

Kryptonimy radiowe:
Wydział ŻW Żagań - „Bachus”,
Placówka ŻW Bolesławiec - „Sajno”,
Placówka ŻW Głogów - „Kwestor”,
Placówka ŻW Zgorzelec - „Intarsja”

Instrukcje:
Instrukcja o prowadzeniu dochodzenia w wojsku, sygn. Spr. 34/73,
Instrukcja o wojskowej kontroli drogowej, sygn. Panc.-Sam. 518/86,
Instrukcja o organizacji i zasadach działania konwojów, sygn. WSW 12/73,
Instrukcja o organizacji służby patrolowej i zasadach działania patroli Wojskowej Służby Wewnętrznej, sygn. WSW 22/84, wydanie drugie, poprawione,
Regulamin dyscyplinarny Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, sygn. Szt. Gen. 792/76, wyd. II,
Regulamin musztry Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, sygn. Szt. Gen. 566/76, wyd. II,
Regulamin służby wewnętrznej Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, sygn. Szt. Gen. 791/76, wyd. II, uzupełnione,
Regulamin służby garnizonowej i wartowniczej Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, sygn. Szt. Gen. 793/76, wyd. II,
Zestawienie wzorów dokumentów do regulaminów Sił Zbrojnych Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, sygn. Szt. Gen. 795/76,
Instrukcja o organizacji poszukiwań, sygn. ? (poufna).

Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej sprawowała nadzór nad działalnością Wydziału Żandarmerii Wojskowej w Żaganiu za pośrednictwem Komendy Żandarmerii Wojskowej Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu przy ulicy Sztabowej, w budynku byłego Zarządu WSW ŚOW.

Komenda Żandarmerii Wojskowej Śląskiego Okręgu Wojskowego (kryptonim „Centrala”) została zorganizowana na podstawie etatu Nr 62/150/0 o stanie 23 żołnierzy i 3 pracowników wojska.
W skład komendy wchodziły następujące komórki organizacyjne:
Wydział I Porządkowy
Wydział II Dochodzeniowo – Śledczy
Wydział Organizacyjno – Kadrowy
Sekcja Administracji Ogólnej
Dyżurna Służba Operacyjna.