Cześć !
Kilka miesięcy temu obiecałem na forum, że zajmę się naziemną artylerią lufową.
Realizując to zobowiązanie chciałbym Wam przedstawić historię przemian organizacyjnych 6. i 8. Dywizji Artylerii Przełamania. Historia tych jednostek jest mało znana - czas o nich po prostu zapomniał. W dotychczasowej literaturze na temat tych jednostek niewiele można znaleźć informacji. Warto więc moim zdaniem poświęcić im trochę uwagi tym bardziej, że po II wojnie światowej były to największe formacje artylerii naziemnej w WP. Dla mnie ich droga rozwojowa jest w pewnej mierze namiastką przemian organizacyjnych w WP - jakie miały miejsce w latach pięćdziesiątych.
Mam do nich szczególny sentyment - od nich bowiem rozpoczęły się moje zainteresowania rozwojem WP w latach pięćdziesiątych.
Prezentowany materiał posiada luki, które myślę, że będą w przyszłości uzupełnione.
Część 1 (lata 1948 – 1953)
Pierwsze plany zorganizowania Dywizji Artylerii Przełamania powstały już w 1948r. W tym celu przeniesiono Dowództwo 13. BAC oraz 73. pah z Torunia do Grudziądza zaś 71. pac z Torunia do Chełmna. Właśnie w Grudziądzu na bazie 13. BAC planowano sformować DAP.
Do sformowania DAP jednak nie doszło.
Organizacja 13. BAC i jej dyslokacja w 1949r. była następująca:
* Dowództwo 13. BAC (1287) Grudziądz, ul. Świerczewskiego 24/26 (ul. Bema 1)
- 71.pac (1738) Chełmno, ul. 3- Maja 3
- 73.pah (1692) Grudziądz, ul. Obrońców Stalingradu 101 (ul. Chełmińska)
- 74.pah (2113) Inowrocław, ul. Dworcowa 42
Natomiast 12. BAC całością sił stała w Gnieźnie. Jej organizacja i dyslokacja w 1949r. była następująca:
* Dowództwo 12. BAC (2129) Gniezno, ul. Św. Jana 9
- 67.pac (2327) Gniezno (od 10.10.1950r. - Września, ul. Kościuszki 14)
- 68.pah (2368) Gniezno, ul. Sowiecka (ul. Chrobrego 20, ul. Sobieskiego 20)
- 70.pah (2381) Gniezno, ul. Wrzesińska 55/56 (ul. Wrzesińska 52)
1. Rozkazem MON Nr 0153/Org z dn. 26.07.1949r. - przeformowano na nowy etat:
* 71. Pułk Artylerii Ciężkiej (1738). Jednocześnie wyłączono go ze składu 13. BAC i usamodzielniono.
Dopiero w maju 1951r. (Rozkazy poniżej) na bazie 13. BAC utworzono 6. DAP z dowództwem w Grudziądzu, zaś na bazie 12. BAC sformowano 8. DAP z dowództwem w Orzyszu.
Obydwie DAP formowano według etatów 4/59 do 4/64.
Według tych etatów DAP liczyła ogółem 6009 żołnierzy.
Sztab i Dowództwo liczyło 62 żołnierzy, każda BAH liczyła 2315 żołnierzy (w każdym pah - 754 żołnierzy), BAC - 1005 żołnierzy, Bateria Dowodzenia - 96 żołnierzy, Dywizjon Artyleryjskiego Rozpoznania liczył 206 żołnierzy.
Na uzbrojeniu DAP było ogółem 40 armatohaubic 152 mm (w trzech dywizjonach artylerii ciężkiej BAC),
240 haubic 122 mm (w każdej BAH - 120 haubic, w pah - 40 haubic). Ponadto - 623 samochody i 49 traktory.
2. Rozkaz MON Nr 0043/Org z dnia 17.05.1951r. - Dowódca OW- I:
a.) rozformuje:
* Pułk Artyleryjskiego Rozpoznania Pomiarowego (5621) Szlaga
b.) sformuje, przeformuje:
# Dowództwo 8. Dywizji Artylerii Przełamania (2129) Orzysz (na bazie Dowództwa 12. Łużyckiej BAC)
* Bateria Dowodzenia 8. DAP (bn) Orzysz (formuje się na nowo wykorzystując stan osobowy Plutonu Dowodzenia 12. BAC)
* Dowództwo 26. Brygady Artylerii Haubic (2355) Orzysz (na bazie Dowództwa 68. pah 12. BAC)
- 68. Pułk Artylerii Haubic (2368) Orzysz (na bazie 68. pah 12. BAC)
- 123. Pułk Artylerii Haubic (2372) Orzysz (formuje się na nowo)
- 140. Pułk Artylerii Haubic (2413) Orzysz (formuje się na nowo)
* Dowództwo 29. Brygady Artylerii Haubic (2424) Szlaga (na bazie Dowództwa 70. pah 12. BAC)
- 70. Pułk Artylerii Haubic (2381) Szlaga (na bazie 70. pah 12. BAC)
- 131. Pułk Artylerii Haubic (2436) Szlaga (formuje się na nowo)
- 127. Pułk Artylerii Haubic (2486) Szlaga (formuje się na nowo)
* 15. Brygada Artylerii Ciężkiej (5489) Węgorzewo (na bazie Dowództwa 15. BAC, 24.dac, 24.dac i 27.dac)
* Dywizjon Artyleryjskiego Rozpoznania Pomiarowego (bn) Węgorzewo (formuje się na nowo)
c.) Dowódca OW- IV przekaże Dowódcy OW- I w terminie do dnia 01.10.1951r.
* 12. Łużycką BAC bez 67.pac
3. Rozkazem MON Nr 0044/Org z dnia 17.05.1951r. - Dowódca OW- II w terminie do dnia 15.09.1951r.:
a.) rozformuje:
* Dywizjon Artylerii Rakietowej (5694) Toruń
b.) sformuje, przeformuje:
# Dowództwo 6. Dywizji Artylerii Przełamania (1287) Grudziądz (na bazie Dowództwa 13. BAC)
* Bateria Dowodzenia 6. DAP (bn) Grudziądz (formuje się na nowo wykorzystując stan osobowy Plutonu Dowodzenia 13. BAC)
* Dowództwo 17. Brygady Artylerii Haubic (1249) Grudziądz (na bazie Dowództwa 73. pah 13. BAC)
- 73. Pułk Artylerii Haubic (1692) Grudziądz (na bazie 73. pah 13. BAC)
- 103. Pułk Artylerii Haubic (1252) Grudziądz (formuje się na nowo)
- 105. Pułk Artylerii Haubic (1333) Grudziądz (formuje się na nowo)
* Dowództwo 19. Brygady Artylerii Haubic (1413) Grudziądz (na bazie Dowództwa 74. pah 13. BAC)
- 74. Pułk Artylerii Haubic (2113) Grudziądz (na bazie 74. pah 13. BAC)
- 108. Pułk Artylerii Haubic (1468) Grudziądz (formuje się na nowo)
- 109. Pułk Artylerii Haubic (1537) Chełmno (formuje się na nowo)
* 21. Brygada Artylerii Ciężkiej (1738) Chełmno (na bazie 71. pac 13. BAC)
* Dywizjon Artyleryjskiego Rozpoznania Pomiarowego (bn) Chełmno (formuje się na nowo wykorzystując stan osobowy Dywizjonu Artyleryjskiego Rozpoznania Pomiarowego istniejącego w składzie rozformowanego Pułku Artyleryjskiego Rozpoznania Pomiarowego)
# 33. Brygadę Artylerii Ciężkiej (2327) Inowrocław (na bazie przekazanego z OW-IV - 67. pac 12. BAC oraz jednego dywizjonu 76. Warszawskiego Manewrowego Pułku Artylerii - bez Baterii Rozpoznania Dźwiękowego)
# Dywizjon Artyleryjskiego Rozpoznania Pomiarowego (bn) Inowrocław (formuje się na nowo)
# Dowództwo 22. Brygady Artylerii Przeciwpancernej (1631) Kwidzyn (formuje się na nowo)
* 101. Pułk Artylerii Przeciwpancernej (1747) Kwidzyn (formuje się na nowo)
* 105. Pułk Artylerii Przeciwpancernej (1886) Kwidzyn (formuje się na nowo)
* 106. Pułk Artylerii Przeciwpancernej (2136) Prabuty (formuje się na nowo)
# 21. Samodzielny Pułk Moździerzy (2096) Brodnica - formuje się na bazie 21. Pułku Moździerzy (2096)
w Kwidzynie
# 76. Warszawski Pułk Artylerii (2391) Toruń (istnieje)
# Szkolny Dywizjon Artyleryjskiego Rozpoznania Pomiarowego (2352) Toruń (formuje się na nowo)
c.) Dowódca OW- IV przekaże Dowódcy OW- II w terminie do dnia 30.07.1951r.:
* 67. Pułk Artylerii Ciężkiej 12. BAC (2327)
4. Rozkazem MON Nr 0045/Org z dnia 17.05.1951r. - Dowódca OW- IV w terminie do dnia 15.09.1951r.:
a.) sformuje, przeformuje:
# 14. Brygadę Artylerii Ciężkiej (5628) Bolesławiec (na bazie 14. BAC, 26.dac, 28.dac i 29.dac)
We wrześniu 1951r. - 14. BAC przedyslokowano z m. Pstrąże do m. Bolesławiec
# Dowództwo 23. Brygady Artylerii Przeciwpancernej (2602) Kalisz (formuje się na nowo)
* 110. Pułk Artylerii Przeciwpancernej (2625) Kalisz (formuje się na nowo)
* 156. Pułk Artylerii Przeciwpancernej (2712) Pleszew (formuje się na nowo)
* 144. Pułk Artylerii Przeciwpancernej (2832) Jarocin (formuje się na nowo)
# Dowództwo 28. Brygady Artylerii Przeciwpancernej (5625) Gniezno (formuje się na nowo)
* 91. Pułk Artylerii Przeciwpancernej (2796) Gniezno (formuje się na bazie 91.pappanc)
* 92. Pułk Artylerii Przeciwpancernej (2538) Gniezno (formuje się na bazie 92.pappanc)
W dniu 23.07.1951r. przedyslokowano 92.pappanc z m. Bolesławiec do m. Gniezno
* 93. Pułk Artylerii Przeciwpancernej (2865) Gniezno (formuje się na nowo)
# 14. Samodzielny Pułk Moździerzy (2526) Ostrów Wielkopolski, ul. Kościuszki - formuje się na nowo
5. Zarządzeniem Szefa sztabu Generalnego WP Nr 0260/Org z dnia 21. 09. 1951r. nadano numery darp 6. DAP i. DAP:
* 37. Dywizjon Artyleryjskiego Rozpoznania Pomiarowego 6. DAP (5084) Chełmno
* 38. Dywizjon Artyleryjskiego Rozpoznania Pomiarowego 8. DAP (2595) Węgorzewo
6. Rozkaz MON Nr 0081/Org z dnia 04.12.1952r. przeformowano na nowe zmniejszone etaty:
* 6. DAP i 8. DAP (3693 żołnierzy). W każdym pac - 458 żołnierzy.
* 28. Brygadę Artylerii Przeciwpancernej (1200 żołnierzy)
Znaczną reorganizację zarówno 6. jak i 8. DAP przeprowadzono w 1953r. (Rozkazy poniżej). Według nowych etatów BAH i BAHC liczyły etatowo po 54 działa - haubice 122 mm wz..38, BMoź posiadała 41 ciężkich moździerzy 160 mm,
a BAC miał na stanie 27 armatohaubic 152 mm.
7. Na podstawie Rozkazu MON Nr 0039/Org z dnia 17.06.1953r.:
a.) Dowódca OW- IV przekazał Dowódcy OW- I w terminie do dnia 01.10.1953r.:
* 14. Samodzielny Pułk Moździerzy (istniejący na etacie 4/70 - 604 żołnierzy i 11 pracowników kontraktowych).
b.) Dowódcy OW-I i OW-II w terminie do dnia 01.12.1953r. przenieśli 14.(OW-I) i 21.(OW-II) Samodzielne Pułki Moździerzy z etatu 4/70 na nowy etat 4/95 Brygady Moździerzy (804 żołnierzy i 12 pracowników kontraktowych).
c.) Przeformowane jednostki przemianowano na:
* 24. Brygada Moździerzy (2526) Orzysz i podporządkować ją Dowódcy 8. DAP
* 27. Brygada Moździerzy (2096) Brodnica i podporządkować ją Dowódcy 6. DAP
8. Na mocy Rozkazu MON Nr 0058/Org z dnia 09.09.1953r.:
Dowódcy OW-I i OW-II przeprowadzą reorganizacje 6. DAP i 8. DAP
Plan przeformowywania:
# Dowództwo 6. Dywizji Artylerii Przełamania (1287) Grudziądz (bez zmian)
* Bateria Dowodzenia 6. DAP (bn) Grudziądz (bez zmian)
* Dowództwo 17. Brygady Artylerii Haubic (1249) Chełmno - na etacie 4/98 - 747 żołnierzy
i 12 pracowników kontraktowych (formuje się na bazie Dowództwa 17. BAH oraz stanu osobowego i wyposażenia 105.pah oraz jednego dywizjonu 103.pah). Miejsce postoju nowo przeformowanej jednostki - Chełmno (poprzednie m. p. - Grudziądz).
* Dowództwo 25. Brygady Artylerii Haubic (1692) Grudziądz - na etacie 4/98 - 747 żołnierzy
i 12 pracowników kontraktowych (formuje się na bazie 73.pah oraz stanu osobowego, wyposażenia i transportu 103.pah bez jednego dywizjonu).
* Dowództwo 19. Brygady Artylerii Haubic (1413) Grudziądz - na etacie 4/98 - 747 żołnierzy
i 12 pracowników kontraktowych (formuje się na bazie Dowództwa 19. BAH oraz stanu osobowego i wyposażenia 109.pah oraz jednego dywizjonu 108.pah)
* Dowództwo 30. Brygady Artylerii Haubic Ciężkich (2113) Grudziądz - na etacie 4/98 - 747 żołnierzy
i 12 pracowników kontraktowych (formuje się na bazie 74.pah oraz stanu osobowego i wyposażenia 108.pah bez jednego dywizjonu)
* 21. Brygada Artylerii Ciężkiej (1738) Chełmno (zmiana etatu z 4/86 na nowy etat 4/97 - 712 żołnierzy i 12 pracowników kontraktowych)
* 27. Brygada Moździerzy (2096) Brodnica (zmiana etatu z 4/95 na nowy etat 4/99 - 696 żołnierzy i 12 pracowników kontraktowych)
* 37. Dywizjon Artyleryjskiego Rozpoznania Pomiarowego (5084) Chełmno (bez zmian)
# Dowództwo 8. Dywizji Artylerii Przełamania (2129) Szlaga (bez zmian). Miejsce postoju nowo przeformowanej jednostki - Szlaga (poprzednie m. p. - Orzysz).
* Bateria Dowodzenia 8. DAP (bn) Szlaga (bez zmian). Miejsce postoju nowo przeformowanej jednostki - Szlaga (poprzednie m. p. - Orzysz).
* Dowództwo 26. Brygady Artylerii Haubic (2355) Orzysz - na etacie 4/98 - 747 żołnierzy
i 12 pracowników kontraktowych (formuje się na bazie Dowództwa 26. BAH oraz stanu osobowego i wyposażenia 123.pah oraz jednego dywizjonu 140.pah).
* Dowództwo 32. Brygady Artylerii Haubic (2368) Orzysz - na etacie 4/98 - 747 żołnierzy
i 12 pracowników kontraktowych (formuje się na bazie 68.pah oraz stanu osobowego, wyposażenia i transportu 140.pah bez jednego dywizjonu).
* Dowództwo 29. Brygady Artylerii Haubic (2424) Szlaga - na etacie 4/98 - 747 żołnierzy
i 12 pracowników kontraktowych (formuje się na bazie Dowództwa 29. BAH oraz stanu osobowego, uzbrojenia i wyposażenia 127.pah oraz jednego dywizjonu 131.pah)
* Dowództwo 34. Brygady Artylerii Haubic Ciężkich (2381) Szlaga - na etacie 4/98 - 747 żołnierzy
i 12 pracowników kontraktowych (formuje się na bazie 70.pah oraz stanu osobowego i wyposażenia 131.pah bez jednego dywizjonu)
* 15. Brygada Artylerii Ciężkiej (5489) Węgorzewo (zmiana etatu z 4/86 na nowy etat 4/97 - 712 żołnierzy i 12 pracowników kontraktowych)
* 24. Brygada Moździerzy (2526) Orzysz (zmiana etatu z 4/95 na nowy etat 4/99 - 696 żołnierzy i 12 pracowników kontraktowych)
* 38. Dywizjon Artyleryjskiego Rozpoznania Pomiarowego (2595) Węgorzewo (bez zmian)
Na dzisiaj tyle.
c.d.n.
K. P.